Nasz klimat się zmienia, to nie budzi wątpliwości. Związane jest to z różnymi zachowaniami człowieka, ale dla ogrodników najważniejsze z nich - z chemizacją upraw i ochrony roślin. Przez stosowanie tego typu rozwiązań niszczona zostaje bioróżnorodność, zachwiana równowaga i harmonia w przyrodzie. Po łagodnych zimach szkodniki i choroby atakują ze zdwojoną siłą. Usuwanie naszych błędów wymaga zmiany myślenia. W pierwszej kolejności należy zapobiegać wystąpieniu chorób i szkodników, stosując odpowiednie zabiegi agrotechniczne, dopiero potem metodę mechaniczną i biologiczną, unikając chemii, aby odbudować to, co zostało zaburzone.
Podczas uprawy gleby należy zwracać uwagę na występowanie szkodników (pędraków, poczwarek, drutowców, bobówek) i usuwać je, tak samo jak chwasty z nasionami i resztki roślinne (chore spalić, bo mogą być źródłem infekcji). Gleby nie należy jej ugniatać, gdyż zagraża to rozwojowi chorób. Ważnym zabiegiem jest wapnowanie dolomitem, które odgrzybia i pomaga zwalczać niektóre choroby i szkodniki, np. drutowce, kiłę kapusty. Ponadto, stosowanie nawozów organicznych zapobiega chorobom fizjologicznym roślin.
![ochrona roślin, choroby i szkodniki, ogród przydomowy]() |
| W tym roku zauważyłam ogrom pędraków w moim warzywniku, ale ten w marchewce to ewenement ;) |
✔ Zmianowanie i płodozmian
Wyżej wymienione pojęcia zostały omówione przeze mnie w poście
Efektywne i funkcjonalne planowanie warzywnika. Nieuwzględnienie tych zagadnień w uprawie warzywnika spowoduje inwazję
szkodników i chorób, a w ostateczności może doprowadzić do "zmęczenia gleby". Po niektórych chorobach ważne jest zachowanie okresu karencji, np. przy alternariozie naci marchwi i kapustnych - 2 lata, przy antraknozie fasoli, askochytozie grochu i większości chorób bakteryjnych - 3-4 lata, przy głowni cebuli, zgniliźnie twardzikowej, czy kile kapusty - dłużej jak 4 lata. W miejscu występowania nicieni powinno się uprawiać aksamitki, które są roślinami fitosanitarnymi. Okres karencji wynosi wtedy 2-3 lata.
✔ Uprawa współrzędna
Rośliny (korzenie i liście) wpływają na siebie korzystnie lub negatywnie, ponieważ uwalniają różne substancje, m.in. olejki eteryczne, etylen, glikozydy alkaloidy, garbniki. W allelopatii biorą udział również grzyby, glony i mikroorganizmy. Dobrze dobrane sąsiedztwo może zwiększać plon, wzmacniać rośliny oraz
chronić przed chorobami i szkodnikami, np. zioła i pory ograniczają wciornastki na liściach porów. Chwasty i ich nasiona mogą również utrudniać wzrost i kiełkowanie innych roślin, ale bywa też odwrotnie. Nasiona buraka wydzielają substancje hamujące wzrost kąkolu polnego, a łubin i kukurydza - komosę białą i szarłat szorstki.
![ochrona roślin, choroby i szkodniki, ogród przydomowy]() |
| Do skrzyń z pomidorami dosadziłam bazylię i cebulę, które chronią przed chorobami |
W uprawie współrzędnej można zastosować system upraw pasowych (warzywa sieje się długimi pasmami), co ułatwia uprawę i zbiór. Uzyskuje się też większy plon przez efekt brzegowy (na brzegach rośliny są dorodniejsze). Dodatkowo systemy korzeniowe roślin lepiej wykorzystują składniki glebowe i czynniki klimatyczne oraz występuje lepsze przewietrzenie, które chroni przed chorobami grzybowymi.
W książce Zbigniewa Przybylaka "300 ekosposobów na szkodniki i choroby" znalazłam spis wszystkich roślin odstraszających szkodniki i choroby.
Rośliny odstraszające szkodniki:
Bielinek kapustnik - aksamitka, bylica piołun, bylica boże drzewko, fasola, hyzop, koper, macierzanka, mięta, pomidory, rozmaryn, seler, szałwia, szpinak, tymianek
Bielinek rzepik - hyzop lekarski
Chrabąszcze - cebula, anginowiec, petunia
Drutowce - gorczyca, gryka, sałata
Mączlik szklarniowy - aksamitka, bylica piołun, nasturcja, rumianek
Mrówki - anyż, bylica boże drzewko, czosnek, kolendra, lawenda, majeranek, mięta, nasturcja, petunia, roszponka, szczypiorek, trybula, tymianek, ściółka z wrotycza lub liści pomidorów pomidorów
Mszyce - aksamitki, anyż, bylica boże drzewko, cząber ogrodowy, czosnek, gryka, hyzop, kolendra, lawenda, maki, mięta, nagietki, nasturcja, ogórecznik lekarski, petunia, powój karłowy, szałwia, szczypiorek, trybula, tytoń, wrotycz pospolity, ziemniaki
Mszyca kapuściana - bób, fasola karłowa
Muchówka - bazylia, orzech włoski, wrotycz pospolity
Nicienie - aksamitka chrzan, cykoria, czosnek, dalia, gorczyca, kapustowate, lucerna, nagietek, szałwia, szparagi
Nornice - czarny bez, czarna porzeczka, czosnek, gorczyca, gryka, mak, narcyzy, nostrzyk, szachownica cesarska, ułudka, wilczomlecz
Pachówka strąkóweczka - gorczyca żółta, pomidor
Pchełki ziemne - bylica piołun, janowiec, kocimiętka, kolendra, mięta, pelargonia, pomidor, rdest, rozmaryn, sałata, szałwia, szpinak, tytoń, wrotycz pospolity
Pędraki - bylica piołun, cebula, czosnek, anginowiec, gryka, pelargonia, petunia
Piętnówka kapustnica -koniczyna, mięta, pomidor, rozmaryn, seler, szałwia, tymianek
Połyśnica marchwianka - bylica piołun, cebula, kolendra, koper, lawenda, pietruszka, por, rozmaryn, rzeżucha, skorzonera, szałwia, szczypiorek, tymianek
Poskrzypka cebulowa - szachownica
Poskrzypka szparagowa - pomidor
Pryszczarek kapustnik - pomidory, seler
Przędziorki - cebula, czosnek, pomidory, rumianek. szczypiorek, siedmiolatka
Rolnice - bylica piołun, wrotycz pospolity
Stonka ziemniaczana - bez, bób, chrzan, fasola, jasnota, konopie, len, nostrzyk żółty, paprocie, piołun
Ślimaki - begonia, bylica piołun, cebula, cząber, czosnek, gorczyca żółta, hyzop, jęczmień, nasturcja wielka, paproć, pieprzyca siewna, pomidory, rozmaryn, rumianek, szałwia, tymianek, trybula
Śmietka cebulanka - marchew
Śmietka kapuściana - pomidory, zioła
Turkuć podjadek - wawrzynek różowy i wilczełyko
Wełnowce - nasturcja
Wgryzka szczypiorka - marchew, seler
Rośliny chroniące przed chorobami:
Kędzierzawość liści - nasturcja, czosnek
Kiła kapusty - rabarbar
Mączniak - bazylia, czosnek, szczypiorek, trybula
Miękka zgnilizna - chrzan, gorczyca, kapustowate
Parch - szczypiorek
Plamistość liści selerów - kapusty
Rak ziemniaka - chrzan, gorczyca, kapustowate
Rdza selera - kapusta
Rdza szparaga - pomidor
Szara pleśń - cebula, czosnek, por
Zaraza ziemniaczana - cebula, czosnek, chrzan
Zgnilizna korzeni roślin strączkowych - chrzan, gorczyca, kapustowate
Przy planowaniu warzywnika zawsze korzystam ze strony
Maja w ogrodzie.
✔ Wybór odpowiednich nasion i odmian
Do siewu powinno się używać nasion zdrowych, nieprzeterminowanych i zaprawianych naturalnymi metodami. I tu przekieruję Was do posta
o sztucznym zaprawianiu nasion. Najważniejsze, by czytać informacje zawarte na opakowaniach. Najlepiej wybierać nasiona wyróżniające się odpornością na choroby, np. fasola - na choroby wirusowe i bakteriozę obwódkową, ogórki na mączniaka rzekomego, pomidory gruntowe - na zarazę ziemniaka, ziemniaki wczesne - mątwiki korzeniowe. Ważne jest, by wybierać rośliny lokalne, odpowiednie dla danego środowiska, klimatu, rodzaju gleby, warunków świetlnych i termicznych.
✔ Prawidłowy wysiew nasion
Na opakowaniach nasion zawarte są informacje kiedy siać, na jakiej głębokości i w jakiej odległości. Każda roślina, czasem odmiana, ma różne wymagania i warto je uwzględnić podczas siewu, co może uchronić przed niekorzystnymi skutkami. Wcześnie wysiany groch jest mniej atakowany przez oprzędziki, marchewka - przez połyśnicę marchwiankę, rzodkiewka i rzeżucha - przez pchełki. Natomiast na koprze wysiany wcześnie mogą pojawić się mszyce. Czosnek ozimy albo wczesnowiosenny atakowany jest przez błotniszkę czosnkówkę (lepiej zaczekać z tym do końca kwietnia).
Zbyt gęsto wysiane nasiona powodują marny plon, a między roślinami panuje zbyt wysoka wilgotność, co sprzyja rozwojowi szarej pleśni, mączniaka, czy chorób bakteryjnych (np. bakterioza obwódkowa fasoli, czarna zgnilizna kapustnych). Za gęsto wysiana marchewka przywabia muchy połyśnicy marchwianki. Zbyt głęboko zasiana fasola, ogórki i marchew za długo wchodzą, przez co są bardziej podatne na
choroby i szkodniki.
✔ Zdrowa rozsada
Sadzonki przeznaczone do uprawy powinny być zdrowe, dobrej jakości i optymalnej wielkości. Do przygotowania rozsady należy wykorzystać podłoże wolne od chorób i szkodników oraz nawozów NPK. Wspominam o tym w artykule
Ziemia do siewu i pikowania - jaką wybrać? W trakcie wzrostu rośliny należy wystrzegać się chorób, np. mączlika szklarniowego, mszyc, wciornastek, ziemiórek, czy przędziorków. Wysadzając cebulę należy odrzucić dymkę ze zgrubiałą szyjką, ponieważ może być porażona przez mączniaka rzekomego.
✔ Podlewanie, cięcie i podwiązywanie roślin
Podczas podlewania roślin należy unikać moczenia liści, by nie stwarzać warunków do rozwoju chorób grzybowych. Natomiast cięcie lub podwiązywanie pędów powinno przeprowadzać się podczas bezdeszczowej pogody lub po obeschnięciu rosy, co ograniczy przenoszenie chorób.
✔ Usuwanie chwastów
Spulchniając glebę nie tylko usuwa się chwasty, które są nośnikami
chorób i szkodników, ale też wpływa to na poprawienie kondycji gleby, a tym samym na jej zdrowotność. Chwasty z rodziny kapustnych mogą być źródłem kiły kapusty, czerni krzyżowych, czy bielika krzyżowych.
✔ Ściółkowanie gleby
Ściółkowanie gleby jest bardzo istotne w naturalnym i ekologicznym ogrodzie. W ciągu sezonu sprawia, że gleba nie traci składników pokarmowych i wilgotności przez warunki atmosferyczne, powierzchnia nie zostaje nadmiernie zachwaszczona, a warzywa nie muszą konkurować o miejsce. Ponadto, pomidory karłowe, melony, dynie, cukinie, ogórki, czy truskawki nie mając kontaktu z glebą, nie są narażone na choroby grzybowe. Zimą gleba również nie powinna być naga. Słoma, trawa, siano, resztki nadziemne roślin, kwiatów ogrodowych, zioła, liście, czy kompost to idealne materiały na przykrycie powierzchni. Dzięki ściółce wiosną ziemia będzie szybciej nagrzana, bez chwastów oraz z ogromną ilością dżdżownic.
![ochrona roślin, choroby i szkodniki, ogród przydomowy]() |
| Zagony często ściółkuję słomą. |
✔ Wysiew nawozów zielonych
Nawozy zielone wysiewane jako poplon nie pozostawiają gleby nagiej, wzbogacają ją w składniki mineralne oraz zwalczają szkodniki, patogeny chorobotwórcze i niektóre chwasty.
✔ Zaszczepienie gleby pożytecznymi mikroorganizmami
Użycie Emów w jesiennym oprysku gleby sprawi, że zrobią za nas ogromną robotę. Przyspieszą rozkład materii organicznej i zwiększą dostępność składników mineralnych, głównie azotu. Pożyteczne mikroorganizmy w niej zawarte wypierają chorobotwórczą mikroflorę, zamieniając jej charakter na regenerujący lub rewitalizujący. Ponadto, zastosowanie preparatów z Emami kondycjonuje glebę i optymalizuje jej gospodarkę wodno-powietrzną oraz sprzyja tworzeniu struktury gruzełkowatej.
Oprócz zabiegów agrotechnicznych
w ochronie roślin przed szkodnikami i chorobami warto się wspomóc
zabiegami biologicznymi. Pożyteczne organizmy pomagają zwalczać szkodniki i patogeny roślin, dlatego ważne jest, by je chronić, stwarzając korzystne warunki rozwoju i bytowania. Większość ptaków żywi się owadami, larwami, jajami owadów, dlatego powinno się zachęcać je do zasiedlania w naszym ogrodzie przez zawieszanie budek lęgowych, dopajanie latem i dokarmianie zimą. Inne zwierzęta owadożerne jak, np. jeże, ropuchy, jaszczurki też są potrzebne. Krety zjadają pędraki i inne szkodniki. Biedronki i złotooki zjadają mszyce, przędziorki, czerwce i inne szkodliwe owady. Mszyce zjadane są również przez bzygi. Chrząszcze biegaczkowate zjadają gąsienice motyli, mszyce, mrówki, drobne ślimaki, larwy stonki, jaja śmietek i oprzędzików. Larwy błonkówek pasożytują na ciałach i jajach wielu szkodliwych owadów, np. mszyc. Jeżomuchy i pluskwiaki są też pożytecznymi owadami. Skorek zjada mszyce i szczątki roślin, dlatego można stworzyć mu schronienie na zimę w doniczkach glinianych wypełnionych słomą.
"Ogrodnicy zwolennicy naturalnych metod, muszą ponownie zrozumieć, że tysiące istot pracuje dla nich za darmo wszędzie tam, gdzie stworzono im odpowiednie warunki życia".
Marie-Luise Kreuter
![]() |
| 3 lata temu zbudowaliśmy domek dla jeża, który przykryliśmy liśćmi. Jeż korzystał. |
Świetnym rozwiązaniem jest też wysiew roślin pułapkowych, które przyciągają szkodniki. Po ich zaatakowaniu, rośliny wyrywa się i niszczy wraz z nimi. Ślimaki chętnie zajadają się aksamitkami, hyzopem, rabarbarem i nagietkami, oberżyna przyciąga stonkę ziemniaczaną, sałata - drutowce i pędraki, mszyce uwielbiają nasturcje i nagietki. Czasem spotykam mszyce na chwastach, przeważnie na komosie białej.
W walce biologicznej ze szkodnikami wykorzystuje się różnego rodzaje gnojówki, wywary i napary oraz gotowe naturalne preparaty, ale o tym w osobnym poście.
W obronie przed chorobami i szkodnikami można wykorzystać również
metodę mechaniczną. Chroniąc plon przed większymi uszkodzeniami
szkodników i chorób powinno się bacznie obserwować rośliny oraz reagować w razie problemów. Ważne jest, by usuwać szkodniki we wszystkich stadiach rozwoju i porażone przez choroby części roślin, np. usuwać jaja bielinków, czy łapać pchełki w pułapki lepowe we wczesnej fazie wzrostu roślin kapustnych i rzodkiewek.
Stosowanie przeszkód przed nalotem śmietek, pchełek i połyśnicy marchwianki (np. okrywając zagony włókniną lub gęstą siatką) utrudnia im dostęp młodych warzyw, np. kapustnych, rzodkiewki, rzodkwi cebuli, marchwi, czy grochu. By uchronić marchewkę przed połyśnicą marchwianką można zasiać wokół niej wysokie rośliny, np. bób, groch dlatego, że ten owad lata na wysokości 30cm.
Szkodniki glebowe wyłapuje się dzięki pułapkom i przynętom, np. drutowce wabi się kawałkiem ziemniaka wkopanego na głębokość 5-8cm co 1m, na krety i gryzonie (myszy, nornie, karczowniki, norniki) stosuje się preparaty zapachowe, odstraszacze ultradźwiękowe, magnetyczne czy pułapki mechaniczne. By uchronić rośliny przed ślimakami w trakcie bezdeszczowej pogody można wysypać popiół, trociny, czy otręby wokół zagonu lub między rzędami. Oblepią one ciało ślimaków i utrudnią im poruszanie się. Jako przynętę na te szkodniki stosuje się też ciemne piwo.
Stosowanie chemii w ogrodzie niszczy większość narusza naturalną równowagę wśród wszystkich stworzeń. Zabija nie tylko szkodniki, ale też organizmy pożyteczne, co w konsekwencji zwiększa populację tych złych, bo nie ma osobników, które ograniczyłyby ich liczebność.
Czy zmieniło się Twoje myślenie na temat walki ze szkodnikami i chorobami?
Czy następnym razem dwukrotnie zastanowisz się nim użyjesz agrochemię?
Natrafiłam na ciekawą stronę, w której łatwo jest wyszukać choroby i szkodniki roślin →
